Wil jij in winterslaap?
Dieren houden een winterslaap om tijden van voedseltekorten, hitte of winters te overbruggen, maar ook om roofdieren te mijden. De mens doet het in de winter ook wat rustiger aan en slaapt en eet meer. We houden geen winterslaap maar het kan nog wel in onze genen zitten. Als dat zo is kunnen mensen in een langdurige slaap gebracht worden wat handig is voor bijvoorbeeld lange ruimtereizen.
Het is december en ik ben echt doodmoe. Ik zou zo hele dagen in bed kunnen liggen met een zak pepernoten. Ik zou het liefst net als een beer maanden in mijn hol wegkruipen en een menselijke winterslaap willen houden. Is dat normaal? Hebben mensen ook een soort winterslaap?
Dierlijke winterslaap
Voor sommige dieren is een winterslaap de normaalste zaak van de wereld. Als het kouder wordt trekken ze zich terug en gaat hun stofwisseling op bijna nul. Hun lichaamstemperatuur daalt tot net boven het vriespunt, het hart klopt nog maar enkele slagen per minuut en de hersenen gaan grotendeels uit. De dieren verkeren in een toestand waarin het metabolisme wordt verlaagd tot minder dan vijf procent van normaal. Je zou denken dat een winterslaap bestaat om de winter te overbruggen, maar in de tropen doen sommige dieren het ook om de hitte te vermijden. En tijdens voedseltekorten is het ook handig om in winterslaap te gaan, zoals de Australische mierenegel dat doet.
De belangrijkste reden voor een winterslaap is echter om roofdieren te mijden vertelt bioloog Claudia Bieber tegen de BBC. “De belangrijkste doodsoorzaak voor een klein zoogdier is om opgegeten te worden door roofvogels en uilen. Als je foerageert is er een grotere kans om opgegeten te worden”, zegt Bieber.
Mensen hebben ook minder energie in de winter
Wat de reden ook is, winterslapers vind je dus op alle continenten en in alle dierklassen. Maar hoe zit het dan met mijn ‘winterslaap’?
De mens neemt gas terug in de winter. ‘We hebben geen energie en slapen meer ,’ zegt psycholoog Margaret Austen. We eten meer en komen aan tijdens de winter. Mensen krijgen last van een winterdepressie. Net voordat dieren overwinteren, ervaren ze een piek in de activiteit van hun parasympathische zenuwstelsel, volgens Austen. Het parasympathische zenuwstelsel is het deel van het autonome zenuwstelsel dat de organen zodanig beïnvloedt dat het lichaam in een toestand van rust en herstel kan komen. Hun hartslag vertraagt en hun lichaamstemperatuur en metabolisme daalt. Austen vond een vergelijkbare parasympathische reactie bij mensen met een winterdepressie. Een soortgelijk onderzoek in Rusland wees uit dat winterslaap-achtige activiteit bij patiënten met een winterdepressie (eetaanvallen en overmatig slapen) tekenen zijn van een aanpassingsmechanisme gericht op energiebesparing.
Toch kan de mens niet in een echte winterslaap. Dieren kunnen het maandenlang zonder ook maar enig blijvend letsel over te houden of spiermassa te verliezen. De mens verliest al na vijf dagen niet lopen gemiddeld tien procent aan beenspierkracht. Ook het hart kan het niet aan, volgens bioloog Ruff, een collega van Bieber . “Een mensenhart stopt als het afkoelt tot onder de 28 ° C”. Toch zit de winterslaap volgens wetenschappers nog wel in onze genen.
Mensen in kunstmatige winterslaap brengen voor ruimtereizen
Winterslaap is al miljoenen jaren oud, volgens Bieber. Alle drie de belangrijkste groepen zoogdieren hebben de technieken bijvoorbeeld ontwikkeld, en die groepen liepen tientallen miljoenen jaren geleden uiteen. Dat suggereert dat ten minste enkele van de dieren waarvan mensen afstammen kunnen overwinteren. Ook andere wetenschappers denken dat het vermogen om te overwinteren ontstond bij het eerste voorouderlijke zoogdier – een harig, in bomen levend wezen dat 65 miljoen jaar geleden leefde en uiteindelijk aanleiding gaf tot de meeste moderne zoogdieren, inclusief mensen.
Als ze gelijk hebben, kunnen de sleutels tot de winterslaap verborgen liggen in het menselijk genoom. Mensen echt in een winterslaap brengen voor een tijd zou wel handig zijn voor bijvoorbeeld lange operaties of ruimtereizen. Bedrijven zoals Fauna Bio zijn al bezig om die genen te ontraadselen en ook NASA geeft geld aan bedrijven die onderzoek doen naar onder andere spierverlies tijdens een langdurige winterslaap.
Of het ooit gaat lukken zullen we hopelijk nog zien. Tot die tijd moeten we in ieder geval de winter doorkomen met wat extra slaap en eten. Een goed excuus om weer met mijn pepernoten in bed te gaan liggen.
Bronnen: AD, national geographic, NBC, daily mail,
