Het nut van onzekerheid
Onzekerheid heeft evolutionaire voordelen. Het vergroot onze overlevingskans en helpt ons te bepalen hoe we in een groep liggen.
Als kind was ik ontzettend verlegen en onzeker. Ik durfde in de klas mn vinger niet op te steken, ik kreeg een rood hoofd als ik iets moest zeggen en was doodsbang voor het geven van presentaties. Hoe ouder ik word hoe minder last ik ervan heb, maar soms heb ik het toch nog steeds.
Gelukkig ben ik niet de enige met onzekerheid. Iedereen is namelijk wel eens onzeker, volgens klinisch psycholoog Ellen Hendriksen. Bijna de helft van de mensen (40%) is verlegen en zelfs 13% heeft het zo extreem dat het de oorzaak is van een sociale angststoornis. Maar waarom blijft onzekerheid na millennia van evolutie bestaan? Wat voor nut heeft het?
Onzekerheid vergroot onze overlevingskansen.
Onzekerheid heeft meerdere voordelen. Het grootste voordeel is het vergroten van onze overlevingskansen. We worden onzeker als we terecht komen in onbekende situaties, omgevingen en bij vreemde mensen. We hebben dan de meeste neiging om ons terug te trekken en zijn voorzichtig en alert. Dat vergroot onze overlevingskans.
Onzekerheid is een maatstaf voor onze positie in een groep
De mens heeft een fundamentele behoefte om bij een groep te horen, schrijft sociaal psycholoog Stinson in haar artikel ”De eigenwaarde is gevormd door de evolutie. Het geeft ons een maatstaf of we goed liggen in de groep. Als we merken dat we niet meer gewaardeerd worden daalt ons zelfvertrouwen en visa versa.” Alle vormen van onzekerheid zijn uiteindelijk terug te brengen naar angst voor afwijzing. Immer wie te dun, dik, naïef, slim, raar, overdreven, stil of uitgesproken is, loopt het risico af te wijken. We houden continu in de gaten waar we ons bevinden ten opzichte van een zelf geconstrueerd gemiddelde. ”Zelfvertrouwen is een ‘sociometer’ ”, schrijft Stinson. ”Het zorgt ervoor dat we niet uit de groep worden gestoten wat voor de mens vroeger van levensbelang was.”
Groepsharmonie
Een ander voordeel van onzekerheid is dat het zorgt voor groepsharmonie. Als iedereen een beetje onzeker is in een groep passen we ons beter aan elkaar aan. Een gezonde dosis zelftwijfel spoort ons aan om onszelf en onze interacties te controleren. Het roept op tot zelfreflectie en helpt ons te bepalen hoe we beter met onze medemensen kunnen opschieten. Kortom, we twijfelen aan onszelf om onszelf te controleren. En die twijfel levert ons traceerbare voordelen op in een groep.
Jezelf verbeteren
Vanuit deze optiek kun je onzekerheid zien als een constante hang naar verbetering, het steeds verder willen evolueren van jezelf. Hoe beter je bent in iets, hoe meer waardering je krijgt van jezelf en je omgeving, waardoor je zelfvertrouwen weer toeneemt. ”Voor je je eigen kernwaarden en prioriteiten kunt omvormen tot betere moet je eerst je huidige standpunten ter discussie durven stellen”, schrijft Mark Manson in zijn boek. ”Onzekerheid is de basis van alle vooruitgang en groei”.
Psychopaten barsten van het zelfvertrouwen
Toch zou het fijner zijn als ik nooit onzeker zou zijn. Hoe zou dat dan zijn? Mensen zonder onzekerheid bestaan. 1% van de mensen heeft het, volgens onderzoekers van de Washington University . Ze heten psychopaten. Een psychopaat heeft een persoonlijkheidsstoornis en is impulsief, ongevoelig en manipuleert. Ze kennen geen angst en hebben gebrek aan emphatie en kennen geen onzekerheid . Een psychopaat is vaak een crimineel en heeft een sociale afwijking.
We mogen dus eigenlijk blij zijn met onze sociale onzekerheden. Een gezonde dosis onzekerheid heeft zo zijn voordelen. Ik heb liever een rood hoofd bij een groep mensen dan dat ik een psychopaat ben.
Wil je je onzekerheid accepteren? Lees dan het boek van Mark Manson:
