Epigenetica; hoe de hongerwinter van 44′ mijn genen beïnvloedt.

Omgevingsfactoren hebben invloed op je genen. Stress, leefstijl, voeding en luchtvervuiling bepalen welke genen zijn aan- en uitgeschakeld. Deze factoren hebben niet alleen invloed op jou, maar ook op de volgende generatie(s).

Mijn vader is verwekt en geboren in 1944. Het was het einde van de tweede wereldoorlog en ten tijde van de hongerwinter. De strenge winter en van het feit dat het Westen niet vanuit het bevrijde Zuiden kon worden bevoorraad veroorzaakte de hongersnood. Ondanks deze barre omstandigheden werd mijn oma toch zwanger en kreeg ze mijn vader. Alhoewel hij en zijn leeftijdsgenoten deze tijden niet bewust hebben meegemaakt heeft de hongerwinter hun genen en hun levens beïnvloed. Volgens Nederlandse en Amerikaanse onderzoekers hebben zij namelijk een verhoogde kans op overgewicht, diabetes, hartziekten en schizofrenie. Deze effecten kunnen tot wel meer dan 3 generaties later invloed hebben op het DNA.

Hongerwinter van 1944
Hongerwinter

Leefomstandigheden beïnvloeden je genen

Maar hoe zit dat dan met mijn vader en zijn leeftijdsgenoten? Hoezo hebben zij door de hongerwinter een grotere kans op obesitas en ziektes? Dat komt door epigenetica. De naam ‘epigenetica’ is in 1942 bedacht door de Engelse bioloog Conrad Waddington. Zijn idee was dat ervaringen en leefomstandigheden van een organisme zijn erfelijke aanleg kunnen beïnvloeden. ‘Epi’ komt uit het Grieks en betekent ‘over, bovenop’. Epigenetica is een extra mechanisme die zich ‘bovenop’ het DNA bevindt en de genen instructies geeft. Het verandert dus niet de genetische code maar bepaalt hoe de cel de genen leest en tot expressie brengt. Mooi voorbeeld:

De komma bepaalt hoe je de hele zin opvat en dat is wat epigenetica ook doet. Het geven van instructies gebeurt op verschillende manieren waarbij DNA-methylatie een veelgebruikte methode is. DNA-methylatie is een proces waarbij de cel methylgroepen aan het DNA-molecuul toevoegt. Methylering kan de activiteit van een DNA-segment veranderen zonder de volgorde van het DNA te wijzigen.

Jouw levensstijl en dus eetgewoontes bepalen hoe jouw genen gelezen worden, maar volgens de onderzoekers heeft ook het voedsel wat een moeder eet tijdens haar zwangerschap invloed op de methylering van bepaalde genen van het kind. ”De individuen die voor de geboorte werden blootgesteld aan hongersnood hebben later minder DNA-methylering van een bepaald gen vergeleken met hun niet-blootgestelde broers en zussen”, schrijven de wetenschappers.

Je bent wat je moeder at

Experimenten bij muizen laten zien hoe belangrijk het dieet van een moeder is voor haar nakomelingen. Onderzoekers van de Duke university lieten tijdens een experiment zien dat twee genetisch identieke muizen een totaal verschillend uiterlijk kunnen hebben. Tijdens de zwangerschappen gaven ze de moeder een methylrijk dieet en de andere keer een methylarm dieet. De kleintjes waarvan de moeder tijdens de zwangerschap een methylrijk dieet kregen waren normaal, bruinkleuring en gezond. De muisjes waarvan de moeder een methylarm-dieet kregen waren te dik, hadden een gele vacht en waren gevoelig voor kanker en andere ziektes. Deze muizen hebben een epigenetische ‘mutatie’ op het gen genaamd agouti. Dat gen was volledig ongemethyleerd bij de ongezonde muizen

Agouti muizen
Deze muizen zijn genetisch identiek en toch hebben ze een verschillend uiterlijk

Toen onderzoekers de zwangere gele ongezonde muizen een methylrijk dieet gaven, waren de meeste van haar pups weer bruin en gezond. Deze resultaten tonen aan dat de omgeving in de baarmoeder de gezondheid van nakomelingen op volwassenen leeftijd beïnvloedt. Met andere woorden: Niet alleen het voedsel wat wij eten bepaalt onze gezondheid (epigenetica), maar ook het voedsel wat onze ouders aten! En omdat epigenetische veranderingen ook in de sperma- of eicellen optreden, worden de aanpassingen ook doorgegeven aan de generaties daarop. 

Stress en je genen

Voedsel (van je moeder) heeft dus invloed op je genen en je gezondheid. Maar ook factoren zoals stress, leefstijl, gedrag of blootstelling aan chemicaliën spelen een rol bij epigenetica. Zo veroorzaakt stress in je jeugd depressies op latere leeftijd. Slachtoffers van kindermishandeling hebben vaak een ander methylatiepatroon op bepaalde genen dat invloed heeft op hoe ze reageren op stress als ze volwassen zijn.

En ook stress beïnvloedt niet alleen onze genen maar ook dat van de volgende generaties. Onderzoekers van Icahn School of Medicine hebben tijdens een onderzoek ontdekt dat nakomelingen van mensen die de Holocaust hebben overleefd, andere stresshormoonprofielen hebben dan hun leeftijdsgenoten, waardoor ze mogelijk vatbaar zijn voor angststoornissen. ”Overlevenden hebben lagere niveaus van cortisol, een hormoon dat het lichaam helpt terug te keren naar een normaal staat na een trauma”, schrijft journalist Tori Rodriguez in Scientific American.

Resetten van je epigenetica

Studies bij ratten hebben aangetoond dat de methyleringsveranderingen kunnen worden teruggedraaid: als pups die door nalatige moeders zijn grootgebracht, later worden behandeld met een chemische stof die DNA-methylatie verwijdert, keren hun stressreacties terug naar normaal. ”Van psychotherapie is bijvoorbeeld aangetoond dat het chemische veranderingen in de hersenen veroorzaakt en mogelijk het methylatiepatroon kan resetten”, zegt neurobioloog Meaney in Nature . “Een sociale gebeurtenis bracht je erin. Kan een sociale gebeurtenis je terugtrekken?”, Vraagt ​​hij zichzelf om vervolgens te antwoorden:”Dat is een zeer haalbare hypothese.”

Gezond leven

Met de kennis van epigenetica kunnen we veel gezondheidsproblemen oplossen. Zo wordt zwangere vrouwen geadviseerd om foliumzuur te slikken. Dat heeft invloed op de methylering van bepaalde genen en zorgt voor celgroei van cellen. Daardoor neemt onder andere de kans op een open ruggetje bij de baby af. In de toekomst kunnen voedingsdeskundigen jouw methyleringspatroon bekijken en een gepersonaliseerd voedingsplan ontwerpen; Jouw arts kan je vertellen wat jouw ziekterisico’s zijn door te kijken naar de gezondheidsgeschiedenis van jouw gezin. Maar tot die tijd moeten we gewoon gezond blijven leven en hopen dat onze (voor) ouders dat ook deden….

Voor meer info over epigenetica kun je mijn bericht ‘De invloed van mijn omgeving en genen op mijn persoonlijkheid’ lezen. Of lees het boek:

Please follow and like us:

Dit vind je misschien ook leuk...

1 reactie

  1. David LONSDALE schreef:

    Wat een fantastische bevestiging van wat ik al persoonlijk en in mijn behandelingen van mensen over de laaste 30 jaar heb gemerkte.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *