Waarom bestaan mannen?

Heel veel soorten planten zich voort zonder mannen. Waarom bestaan ze dan? Het voordeel van seksuele voortplanting is genetische diversiteit. Seks zorgt voor verschillende kenmerken in een soort die voordelig zijn als omstandigheden in de leefomgeving veranderen.

Ik heb een man. Hij zit naast me op de bank, drinkt bier en kijkt op marktplaats naar motors. We hebben ons seksueel voortgeplant (2 kinderen). Zonder hem was ik als mens niet zwanger geraakt. Maar er zijn genoeg organismen die zich ook zonder mannen en seks kunnen voortplanten zoals planten, bacteriën, bladluizen, mieren en sommige soorten reptielen, vogels en zelfs haaien. Het zijn organismen die zichzelf repliceren en allemaal klonen van zichzelf maken. Eigenlijk zijn zoogdieren een uitzonderlijke groep die zich alleen seksueel kunnen voortplanten.  Mannen hebben ook niet altijd bestaan. Ongeveer 1250 miljoen jaar geleden bestond de wereld alleen maar uit ‘vrouwen’die zichzelf repliceerden. Waarom zijn door evolutie soorten ontstaan die zich seksueel kunnen voortplantten. Wat is het nut van seks? Waarom bestaat de man?

Aseksuele voortplanting zorgt voor meer nakomelingen

Vroeger was er helemaal geen seks. Een paar miljard jaar geleden zijn bacteriën begonnen met het uitwisselen van genetisch materiaal, de essentie van seks. Daarna ontstonden soorten die zich zowel seksueel als aseksueel konden voortplanten, net zoals de bladluis. Als genoeg voedsel aanwezig is en geen vijanden aanwezig zijn dan plantten ze zich aseksueel voort. Dat kost minder energie en gaat exponentieel.  Ze hoeven geen partner te vinden en zijn zo in korte tijd met heel veel. Ook  hoeven ze niet te investeren in het produceren van mannetjes die zich niet kunnen voortplanten (zie afbeelding). Op de lange duur zou je denken dat alleen aseksuele dieren en planten overblijven. Toch is seksuele voortplanting een groot succes. Het is namelijk de meest algemene vorm van voortplanting onder de meer complexe organismen, zoals gewervelde dieren inclusief de mens. Evolutiebiologen noemen dit de “paradox van seks”.

Seksuele voortplanting zorgt voor genetische diversiteit

Seksuele selectie heeft dus voordelen, anders zou het niet nog steeds bestaan. Als we kijken naar de bladluizen zien we dat als de omstandigheden in hun leefomgeving  veranderen, bijvoorbeeld als het klimaat verandert of roofdieren aanwezig zijn, ze zich seksueel reproduceren, waardoor meer genetische diversiteit ontstaat. Een verzameling klonen kan in een klap uitsterven wanneer de omgeving verandert. Seksuele organismen daarentegen zijn flexibel: in elke generatie wordt het genetisch materiaal van twee ouders gemengd. Dat zorgt voor nieuwe combinaties van eigenschappen. Sommige combinaties zullen het beter doen dan andere, maar er zijn er altijd een paar die goed passen bij de heersende omstandigheden. Ook stapelen zich geen mutaties op in een populatie. Elke (foute) mutatie wordt namelijk doorgegeven bij aseksuele voortplanting.

Mieren die zich verspreiden hebben voordeel van seksuele voortplanting

De verschillende manieren van voortplanting toont ook evolutiebioloog Okamoto in zijn onderzoek naar mieren van de soort Vollenhovia emeryi. Deze mierenkolonie heeft 2 soorten koninginnen. Eentje met lange vleugels die kan vliegen en eentje met korte vleugels, die niet kan vliegen. Okamoto onderzocht de mierenkolonies, mat hun vleugellengtes en bekeek het DNA. Hij concludeerde dat de koninginnen met lange vleugels zich seksueel voortplantten en de koninginnen met de korte vleugels zich aseksueel voortplantten. De koningin met lange vleugels die kan vliegen komt in vreemde gebieden terecht met andere omgevingsfactoren waardoor het voordelig is om meer genetische variatie te krijgen.  De mier met de korte vleugels blijft in hetzelfde gebied waar zijn genen zijn aangepast aan de omgeving en het dus nadelig is om nieuwe variaties te vormen. Deze plant zich aseksueel voort en maakt klonen van zichzelf.

Mannen…en seks

OK, de man en seks bestaan dus voor genetische diversiteit. Maar waarom kan de mens  zich alleen seksueel voortplanten en niet aseksueel? Volgens de wetenschappers van de universiteit van Iowa is voor dieren en planten die beide kunnen een kleine genetische verandering  nodig voor het overgaan van de ene voortplantingsmethode naar de andere, omdat het aseksuele mechanisme nog aanwezig is. Volgens de onderzoekers zou bij de mens teveel genetische veranderingen moeten plaatsvinden om weer terug te evolueren naar een soort die zich (ook) aseksueel kan voortplanten. Het zou wel leuk zijn geweest als we beide konden, maar ik denk dat we blij mogen zijn met onze seksuele voortplanting want een leven zonder mannen en seks was ook maar saai geweest.

Wil je weten of we monogaam zijn of niet? Lees dan mijn bericht over monogamie

Guusje Hoek

 Voor meer info over het nut van seks: